Si Clodualdo del Mundo, Sr. Bilang Isang Kritiko at Pampublikong Intelektuwal
Mark Pere Madrona
Abstrak
Si Clodualdo del Mundo, Sr. (1911–1977) ay naging tanyag bilang manunulat para sa iba’t ibang plataporma sa loob ng mahigit apat na dekada—mula 1929 hanggang sa kaniyang kamatayan noong 1977. Bilang isa sa tinaguriang “tatlong hari” noong gintong panahon ng Pilipino Komiks, ilan sa mga sinulat ni del Mundo ang Prinsipe Amante, Malvarosa, at Magnong Mandurukot. Nakatuon ang papel na ito sa isang aspekto ng karera ni del Mundo na hindi gaanong nabibigyang pansin: ang kaniyang pagiging manunuri at komentarista. Ang kaniyang mga naisulat na panunuring pampanitikan at artikulo ukol sa kulturang popular ay nalathala sa kaniyang mga kolum na pinamagatang “Ang Tao sa Parolang Ginto” at “Ang Sining ng Bansa” pati na sa kaniyang aklat na Mula sa Parolang Ginto na lumabas noong 1969.
Tinalakay naman niya ang mga sosyo-politikal na isyu bilang komentarista sa radyo noong dekada ’40 at ’50 at bilang manunulat ng editoryal para sa Liwayway noong dekada ’60. Karamihan ng mga artikulong tinalakay sa pananaliksik na ito ay kasama sa Clodualdo del Mundo, Sr. Collection na ibinahagi ng pamilya del Mundo sa Pamantasang De La Salle–Maynila noong 2012 bilang bahagi ng pagdiriwang ng sentenaryo ng kapanganakan ng namayapang manunulat. Sa kasalukuyan, ang mga nasabing materyal ay nasa archives section ng aklatan ng DLSU Manila. Sa pananaliksik na ito, ang mga akda ni del Mundo ay naorganisa sa tatlong tema: mga komento sa kulturang popular, sa panitikan, at sa mga sosyo-politikal na isyu. Nagsagawa rin ng karagdagang pananaliksik para mapatibay ang kontekstong pangkasaysayan ng mga akda ni del Mundo.
Lumalabas sa pag-aaral na ito na nagamit ni del Mundo ang kaniyang papel bilang isang pampublikong intelektuwal at kritiko ng panitikan at kulturang popular upang ibahagi ang kaniyang mga pananaw tungkol sa iba’t ibang sosyo-politikal na isyu noong siya’y nabubuhay pa. Nagamit din niya ang nasabing pedestal upang isulong ang kaniyang mga adbokasiya gaya ng pag-aangat o pagtataguyod sa wikang pambansa at pagpapataas sa pamantayan ng kulturang popular sa bansa. Sa maraming konteksto, masasabing ang mga perspektiba ni del Mundo sa mga isyu ay may halaga pa rin hanggang sa kasalukuyan.