Bagsik ng mga Creole: Ang Laban ng mga Hijos del Pais sa Pagbabago at Kalayaan, 1820s-1840s / Ire of Creoles: Hijos del Pais’ Struggle for Reforms and Independence, 1820s-1840s
Palmo R. Iya
Abstrak
Maituturing ang unang mga dekada ng dantaon 19 sa Kasaysayan ng Pilipinas bilang panahon ng pag-iral ng hidwaan at kawalan ng pagtitiwala sa isa’t isa ng dalawang uri ng mga Espanyol – ang peninsulares (ipinanganak sa Espanya) at ang mga creole (ipinanganak sa Pilipinas). Sa panahong 1820s-1840s, hindi lamang naging tagapagtaguyod ng mga pagbabago sa pamahalaang kolonyal ang mga creole (hijos del pais o insulares) kundi nanguna pa sa mga pag-aalsa (Konspirasyong Bayot, 1822; Pag-aalsa ni Novales, 1823; at Konspirasyong Palmero, 1828). Maging ang mga pag-aalsa ng mga taal na katutubo noong 1841 (Cofradia ni Hermano Pule) at 1843 (Rehimiyentong Tayabas ni Sarhento Irineo Samaniego) ay pinaniniwalaang sinuportahan ng mga creole. Gamit ang mga primarya at sekundaryang batis, tatangkain ng saliksik na ipakita ang pakikisangkot at impluwensya ng mga creole sa pag-asam ng pagbabago at kalayaan ng Pilipinas. Lumabas sa pag-aaral na hindi lamang mga katutubong Pilipino (indio) ang naghimagsik sa mga Espanyol kundi maging ang mga Espanyol din mismo. Makatutulong ang saliksik na ito sa pagkakaroon ng kabuuang pagtingin sa tradisyon ng mga pag-aalsa at himagsikan sa Pilipinas at sa pagpapahalaga sa ginampanang papel ng mga creole sa kanilang pag-asam ng pagbabago at kalayaan ng kolonya noon pa mang unang bahagi ng dantaon 19.
Mga Susing Salita: creoles, hijos del pais, peninsulares, pagbabago, kalayaan
The first decades of the 19th century in Philippine History is considered as the period when the two types of Spaniards – peninsulares (born in Spain) and creoles (born in the Philippines) were in conflict with each other. During the 1820s – 1840s, these creoles (also known as hijos del pais or insulares) became not only advocates of reforms but also leaders of certain revolts (Bayot Conspiracy, 1822; Novales Mutiny, 1823; and Palmero Conspiracy, 1828). Even the native uprisings in 1841 (Cofradia of Hermano Pule) and 1843 (Tayabas Regiment Revolt of Sergeant Irineo Samaniego) were believed to be supported by liberal creoles. Using primary and secondary sources, this paper aims to showcase creoles’ struggle and participation in the quest for reforms and independence of the Philippines. The study proves that it was not only the native Filipinos (indio) who revolted against the Spaniards but the Spaniards themselves through the creoles. Finally, this paper offers a holistic perspective on the tradition of revolts and revolutions in the Philippines and an appreciation on creoles’ role in their struggle for reforms and independence in the colony during the early part of the 19th century.
Keywords: creoles, hijos del pais, peninsulares, reform, independence